Η Συμβουλευτική Γονέων σε ομάδες και η σημασία της για την προώθηση της συνεργασίας οικογένειας-σχολείου

1.Ιστορική αναδρομή στις Σχολές Γονέων
Ο Γονέας, ως πολίτης της οικουμένης ζει τον απόηχο της εποχής μας, που του ξημερώνει καθημερινά πολέμους, φτώχεια, κοινωνικά προβλήματα, όλα κοντινά, δίπλα του, τόσο μικρός είναι πια ο κόσμος, τόσο κοινή η μοίρα μας. Σαν τέτοιος πολίτης λοιπόν δέχεται τα μηνύματα σοβαρών ανακατατάξεων ενεργοποιείται, συμπάσχει και συμμετέχει κατά διάθεση, δύναμη και πίστη.

Ως φορέας μιας μικρότερης κοινωνικής ομάδας εργάζεται, παλεύει και αποκτά την πρόσθετη ιδιότητα να μεγαλώνει παιδιά. Για το ρόλο του αυτό, οι επιστήμες της Ψυχολογίας και της Κοινωνιολογίας εναποθέτουν στους ώμους του ευθύνες σημαντικές. Οι ευθύνες αυτές χρωματίζονται συναισθηματικά, από τη στιγμή που τοποθετούνται στην πιο στενή ανθρώπινη σχέση γονέα-παιδιού, μέσα στο πλαίσιο της παραπαίουσας, για γενικότερους λόγους, οικογενειακής ομάδας.

Η επιστήμη της Ψυχολογίας σε ότι αφορά το έργο της Συμβουλευτικής Γονέων, γίνεται αρωγός στους προβληματισμούς των ανθρώπων, που αγωνιούν για το μέλλον των παιδιών τους και τη δόμηση καλύτερων σχέσεων μαζί τους, ώστε να τα παραδώσουν στην κοινωνία ολοκληρωμένες προσωπικότητες με την απαραίτητη ψυχική ισορροπία.

Με τη γνώση και τη συμπαράσταση της επιστήμης, ο άνθρωπος πασχίζει να εξισορροπήσει τον εαυτό του, να καταλάβει τις ανθρώπινες σχέσεις του, δημιουργικές ή βασανιστικές, να προσδιορίσει το μέλλον του ελευθερωμένος όσο μπορεί από φορτία περασμένων βιωμάτων ή σύγχρονων συνθηκών ζωής.

Η συμπαράσταση της επιστήμης αποκτά ιδιαίτερη σημασία για την «Πρόληψη». Παρόλο, ότι υπάρχει στις μέρες μας μεγάλη πρόοδος των επιστημών στους τομείς διάγνωσης και θεραπευτικής, η «πρόληψη», είναι ένας ιδιαίτερα ευαίσθητος τομέας, για την ανθρώπινη ύπαρξη και την πορεία που θα ακολουθήσει, προσφέροντας αμυντική θωράκιση.

Πολλοί επιστήμονες, ψυχίατροι, ψυχολόγοι υπογραμμίζουν τη σημασία των πρώιμων εμπειριών και βιωμάτων του ατόμου, για τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του. Η άποψη αυτή επαληθεύεται καθημερινά μέσα από τη μελέτη προβληματικών περιστατικών στον ψυχιατρικό τομέα.

Η ανάγκη της πρόληψης καθώς δένεται με την παιδική ηλικία, γίνεται κραυγαλέο δικαίωμα του ατόμου να διεκδικήσει τη θεμελίωση της προσωπικότητας και της πορείας του, σε δρόμους βατούς με υποστηλώματα ψυχικής αντοχής.

Οι επιστήμες που ασχολούνται με τη μελέτη των ανθρωπίνων σχέσεων (ψυχολογία, κοινωνιολογία, παιδαγωγική), αναγνωρίζουν ότι η οικογένεια και το σχολείο, αποτελούν τα δύο πιο σημαντικά «συστήματα» για την ανάπτυξη και κοινωνικοποίηση του παιδιού.

Το σύστημα της οικογένειας και του σχολείου, καθώς και οι σχέσεις αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης που διαμορφώνονται ανάμεσα στα μέλη του κάθε «πλαισίου» ξεχωριστά, σχετίζονται με τη γνωστική και ψυχο-κοινωνική εξέλιξη του παιδιού.

Η συνεργασία οικογένειας – σχολείου με κοινό ενδιαφέρον τους το παιδί-μαθητή, αποτελεί μια αναγκαιότητα της εποχής, η οποία αναγνωρίζεται από τους γονείς πρωταρχικά, οι οποίοι βιώνουν έντονα τη ρευστότητα του κοινωνικού πλαισίου.

Οι δυσκολίες (χαμηλές επιδόσεις στο σχολείο, προβλήματα συμπεριφοράς, κ.ά.), που παρουσιάζουν τα παιδιά στη διάρκεια της αναπτυξιακής τους πορείας, συνοδεύεται συχνά από μια κρίση σ’ ένα από τα δύο συστήματα και μια τάση ενοχοποίησης του ενός από το άλλο (Μπίμπου-Νάκου, 2001, «Εισαγ. Dowling - Osborne, Οικογένεια και το σχολείο).

Έχει αποδειχθεί από την ίδια την εμπειρία της σημερινής σχολικής πραγματικότητας, ότι όσο υπάρχει αυτό το κλίμα, τόσο περισσότερο εγκλωβίζεται το παιδί, με αποτέλεσμα την ανασφάλεια του, τη χαμηλή αυτοεκτίμηση του, μέσα από την ανυπαρξία υποστηρικτικού πλαισίου.

Το 1928 ιδρύθηκε για πρώτη φορά στο Παρίσι σχολή γονέων καθώς και άλλοι οργανισμοί που απέβλεπαν στην προσφορά βοήθειας προς τους γονείς στον εκπαιδευτικό τους ρόλο στην οικογένεια. Γρήγορα πολλαπλασιάστηκαν σε όλη τη Γαλλία και εξαπλώθηκαν και σε άλλες χώρες του κόσμου.

Το 1964 ιδρύθηκε στη Γαλλία η «Διεθνής Ομοσπονδία Γονέων», (International Federation for Parents Education – IFPE). Η ανάπτυξη αυτής της ομοσπονδίας και η εξάπλωση της συνέβαλαν στην ευρύτερη αναγνώριση για τις δραστηριότητές της παγκοσμίως.

Το 1978 συστήθηκε η «Διεθνής Ομοσπονδία για την Εκπαίδευση Γονέων», ενώνοντας σωματεία και οργανισμούς από διάφορες χώρες. Αυτή η ομοσπονδία ήλθε να νομιμοποιήσει ένα διεθνές σταυροδρόμι συλλογικότητας στην εκπαίδευση και ανάπτυξη της οικογένειας.

Ο σκοπός της IFPE είναι να βοηθήσει την οικογένεια να εκπληρώσει τον εκπαιδευτικό της ρόλο. Κι’ αυτό γιατί το να είναι κανείς γονιός δεν μπορεί να παραμείνει, όπως μέχρι πρότινος, απλώς μια υπόθεση παράδοσης και εξουσίας.

Η εξέλιξη της οικογένειας, τα εμπόδια κατανόησης μεταξύ διαφόρων ηλικιακών ομάδων, η αλλαγή των αξιών στην κοινωνία (παγκοσμιοποίηση), είναι μερικές από τις καταστάσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα οι γονείς.

Η IFPE προσπαθεί να γίνει ο καταλύτης αυτών των προσπαθειών, λαμβάνοντας μέρος στη διεθνή καθοδήγηση και συνεισφέροντας στη συνεχή βελτίωση και εξέλιξη του γονεϊκού ρόλου.

Η Διεθνής Ομοσπονδία επιχειρεί να καλλιεργήσει τους δεσμούς μεταξύ των γονέων σε παγκόσμια κλίμακα, ώστε μέσω επαφών, σχεδιασμένων ερευνών και μελετών να γίνει αρωγός των σχολών γονέων.

Η IFPE ένωσε περισσότερα από 60 σωματεία από 40 χώρες. Η IFPE είναι μέλος του Οικονομικού Συμβουλίου των Ηνωμένων Εθνών, της Unicef και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Στη χώρα μας η επίσημη ίδρυση των «σχολών γονέων» έγινε το 1962 από τη Μαρία Χουρδάκη, Καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης, η οποία συνεργαζόταν άμεσα με την IFPE. Η Μ. Χουρδάκη οργάνωσε πολλά παραρτήματα σε όλη την Ελλάδα, τα οποία υπάγονταν σε έναν πανελλήνιο σύνδεσμο που προωθούσε τη μεταξύ τους ενότητα.

Η ανεπάρκεια σε επιστημονικό προσωπικό και η έλλειψη κρατικής οικονομικής βοήθειας ανέστειλαν την καλπάζουσα ανάπτυξη των σχολών γονέων από τη δεκαετία του 1980.

Στο μεταξύ, την ενημέρωση των γονέων ανέλαβαν ιατροπαιδαγωγικά κέντρα, κοινωνικές υπηρεσίες, νομαρχιακές επιτροπές επιμόρφωσης, εκπαιδευτικοί, επιστημονικές εταιρείες, η εκκλησία, τα ΜΜΕ και άλλοι φορείς. Ωστόσο το αίτημα για ανάπτυξη της αυτοεικόνας του γονέα και διαφοροποίηση της στάσης του παρέμενε. Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 ανέτειλε για άλλη μια φορά πιο ώριμο το αίτημα της αξιοποίησης του θεσμού και της επέκτασής του. Έπειτα από εκατοντάδες αιτήματα δημοτών και τοπικών αρχών άρχισε προς το τέλος του 1999 να δημιουργείται ένας γόνιμος πυρήνας επιστημόνων, με σκοπό την προώθηση του θεσμού (Μπεχράκη, 2002).

Η επίσημη αναγνώριση από την πολιτεία των σχολών γονέων έγινε τον Ιούνιο του 1998 με θέσπιση νόμου (ΦΕΚ 2621) από τον Υπουργό Εσωτερικών και Παιδείας έπειτα από πρόταση του συμβούλου Τ. Λέρτα. Με το νόμο αυτόν δίνεται η έγκριση σε δήμους και συλλόγους γονέων να οργανώσουν σχολή γονέων.

Τον Οκτώβριο του 1999 η πανεπιστημιακή κοινότητα προσυπογράφει την προώθηση του θεσμού. Με τη συνεργασία της Επιστημονικής Επιτροπής Σχολών Γονέων (υπεύθυνη: Κ. Μπεχράκη), τους τομείς Παιδαγωγικής (υπεύθυνος: Γ. Κρουσταλάκης) και Ψυχολογίας (υπεύθυνος: Η. Μπεζεβέγκης) οργανώνεται ένα από τα μεγαλύτερα συνέδρια που αφιερώνεται στην προσφορά της Μ. Χουρδάκη με τίτλο «Σχολές γονέων: επιστημονική παρέμβαση στις προκλήσεις της σύγχρονης οικογένειας, εμπειρίες – προοπτικές» (Μπεχράκη, 2002).

Από το 1996 - 2000 η Κατερίνα Μπεχράκη οργάνωσε σε πολλούς δήμους της Αττικής τμήματα σχολών γονέων.

O όρος «σχολή» προέρχεται από την αντίστοιχη ξένη ορολογία «ecole» ή «school» (ecole de parents ή education of parents) όπως έχει επικρατήσει διεθνώς. Χρησιμοποιούνται επίσης και άλλοι τίτλοι, οι οποίοι παραπέμπουν στην ίδια φιλοσοφία και σε συναφή χαρακτηριστικά γνωρίσματα, όπως «εκπαίδευση γονέων», «ομάδα γονέων», «προγράμματα για γονείς», «επιμόρφωση γονέων», «ευαισθητοποίηση γονέων» κ.ά. (Κ. Μπεχράκη, 2002).

Το Υπουργείο Παιδείας δημιούργησε μέσω της Γενικής Γραμματείας Εκπαίδευσης Ενηλίκων τις Σχολές Γονέων.Στο πλαίσιο αυτό αναπτύσσεται το επιμορφωτικό πρόγραμμα «Συμβουλευτική Γονέων», το οποίο υλοποιείται πιλοτικά σε κάποιους νομούς της χώρας το 2004. Την επόμενη χρονιά 2005, το πρόγραμμα επεκτείνεται σε όλους τους νομούς της χώρας και προβλέπεται να διαρκέσει μέχρι το 2008.

Το συγκεκριμένο πρόγραμμα σχεδιάστηκε και εποπτεύεται από τη Γενική Γραμματεία Εκπαίδευσης Ενηλίκων και υλοποιείται από το Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων. Το παρόν έργο εντάσσεται στο 2ο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης και Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης του Υπουργείου Παιδείας και συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο κατά 75%.

Το έργο όμως της Συμβουλευτικής Γονέων σε ομάδες, προωθείται και από το Συμβουλευτικό Σταθμό Νέων, φορέα του Υπουργείου Παιδείας, που δραστηριοποιείται στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Στο Νομό μας, το έργο ξεκίνησε τη σχολική χρονιά 2003 -2004.

Η Υπουργική απόφαση σχετικά με το έργο των Συμβουλευτικών Σταθμών, εκτός των άλλων αναφέρει σε παράγραφο συναφή με το θέμα μας:
Η Συμβουλευτική Γονέων: «Με τη συμμετοχή τους οι γονείς θα ενημερωθούν σε θέματα που ενδιαφέρονται, θα ανταλλάξουν εμπειρία, θα συνειδητοποιήσουν ότι ο ρόλος του γονέα μαθαίνεται κάνοντας λάθη και αποκτώντας εμπειρία, θα ανταποκριθούν στις ανάγκες του εφήβου κατανοώντας τη συμπεριφορά του και θα ενισχυθούν για να αντιδράσουν θετικά. Είναι γνωστό ότι και οι ίδιοι οι γονείς περνούν μια έντονη κρίση σε προσωπικό επίπεδο στο εξελικτικό στάδιο της εφηβείας των παιδιών τους. Τέλος η εκπαίδευση των γονέων στην ομάδα βοηθά την προσωπική τους ανάπτυξη, οι γονείς αποκτούν δεξιότητες, ενδυναμώνονται στο γονεϊκό τους ρόλο και γίνονται συμπαραστάτες και αποτελεσματικοί συνεργάτες στην εκπαιδευτική διαδικασία».

Επειδή εργάζομαι στο συγκεκριμένο φορέα, έτυχε να έχω και την πρωτοβουλία της οργάνωσης τριών τμημάτων που λειτούργησαν στο χώρο του Συμβουλευτικού Σταθμού.

Η ενασχόληση μου με το συγκεκριμένο έργο, μου αποκάλυψε ένα πλούτο γνώσεων και εμπειριών, σχετικά με τη δυναμική των ενδο-οικογενειακών σχέσεων και την ανάγκη συμπαράστασης που έχουν οι γονείς, σε μια ολοένα αυξανόμενη κοινωνική πολυπλοκότητα της σημερινής εποχής, η οποία δυσχεραίνει τις διαπροσωπικές σχέσεις σε όλα τα επίπεδα.

Την επόμενη σχολική χρονιά (2004-05), που συμμετείχα στο πρόγραμμα του Ινστιτούτου Διαρκούς Επιμόρφωσης Ενηλίκων, ως εκπαιδεύτρια, τα βήματα μου θεωρώ, ότι έγιναν πιο σίγουρα και σταθερά, καθώς επαληθεύτηκαν πολλές από τις προσδοκίες για την αποτελεσματικότητα του έργου.